Hijyen, çocuk sağlığında önleyici konuların belki de ilk sırasında yer alır. Çocukların temizlik kurallarını öğrenmesi ve alışkanlık haline getirmesi ise aileler tarafından hassasiyetle ele alınması gereken bir konu. Katı kurallar koymak, zorlamak tam tersi bir etki yaratabileceği gibi gelecekte birçok psikolojik problemi de beraberinde getirebilir. Bu nedenle çocuklara temiz olmanın ve toplumsal temizlik kurallarına uymanın önemi yaşına uygun olarak ve hassasiyetle anlatılmalı.
Temizlik alışkanlıkları oyun ile eğlenceye dönüştürülebilir
Çocuklarda erken dönemde (2-3 yaş civarı) soyut beceriler henüz gelişmediğinden gözle görünmeyen veya elle tutulmayan kavramların anlaşılması zordur. Bu nedenle erken dönemde temizlik alışkanlığı kazandırmanın yolu oyundan geçmektedir. Ellerini yıkamak, banyo yapmak, dişlerini fırçalamak, kıyafetinin temiz olması, tırnaklarını kesmek gibi olmazsa olmaz başlıca temizlik alışkanlıkları oyun ile eğlenceye dönüştüğünde bu davranışları kazandırmak çocuğunuz için keyifli bir hal alacaktır.Çocuklar her ne kadar suyla oynamaktan hoşlansalar da üşüdüklerinde veya gözlerine sabun kaçtığında banyo yapmak istemeyebilirler. Bu nedenle renkli plastik ördekler, köpük oyunları, göz yakmayan ürünler ve ideal sıcaklıkta bir banyo çocukların keyif alması ve bu sayede banyo yapmayı istemesi için önemli.
Anne baba iyi birer rol model olmalı
Bu yaş dönemindeki çocukların bir diğer öğrenme yöntemi ise anne ve babalarını taklit etmeleridir. Çocuklarınız söylediklerinizden çok, sizden gördüklerini yapar. Anne ve babaların hijyen kurallarına uyması, çocukların da bu kurallara uymasını kolaylaştıracaktır. Örneğin, lavaboda şarkı söyleyerek ellerini yıkayan anne ve babasını gören bir çocuk hevesle onlara katılacaktır. Ellerini yıkaması gereken durumlarda bunu çocuğunuza hatırlatacak özel bir şarkıyı birlikte hazırlayabilirsiniz. İçinde kendi adının da geçtiği bu özel şarkı ile çocuğunuz siz söylemeden kendiliğinden ellerini yıkamak isteyecektir.Soyut kavramların anlaşılmaya başlandığı yani çocukların gözle göremediği durumları algılayabildiği dönemde (bu dönemi okul yaşı olarak düşünelim) temizlik kurallarının önemi çocuklara açık biçimde anlatılmalıdır. Mikrop ve bakteri kavramları doğrudan açıklanarak evde herkes tarafından geçerli olan temizlik ritüelleri oluşturulmalıdır. Örneğin, uyumadan önce bütün aile bireyleri dişlerini fırçalamalıdır. Evdeki ortak alışkanlıklara uymak çocuklar için daha kolaydır. Anne ve babanın bu kuralları uygularken rol model olması her durumda olduğu gibi burada da oldukça önemlidir.
Kurallara neden uyması gerektiği anlatılmalı
Çocuklar ezber bilgiden hoşlanmaz, merak eder ve anlamak ister. Neden bu kurallara uymamız gerektiğini ve uymadığımız zaman neler olacağını onlara mutlaka anlatmalıyız. Örneğin, dişlerimizi fırçalamazsak çürüyeceği, ellerimizi yıkamazsak hasta olacağımız, banyo yapmazsak evde/okulda kötü kokacağımız gibi her durumun gerekçesi açıklanmalıdır. Tekrarlanmayan bilgilerin kolayca unutulabildiği bu dönemde, hijyen kavramını sürekli yeni oyun ve uygulamalarla onlara hatırlatmanız faydalı olacaktır.Temizlik ve hijyen kurallarını birbirinden farklı maceralarla anlatan bir çok kitap bulunuyor. Kitaplar sayesinde temizlik ve hijyene dair birçok önemli bilgi kahramanların yaşadığı ilgi çekici olaylarla anlatılıyor. Bu sayede çocuklar bu kavramların önemini daha iyi anlayabilir ve hatırlayabilir. Sizler de benzer durumlarda bu kahramanlar üzerinden çocuklarınıza örnek verebilir, mikrop ve bakteri kavramlarını bu hikâyeler üzerinden açıklayabilirsiniz.Çevre temizliği ve ortak kullanım alanlarında uyulması gereken hijyen kuralları da çocukluk döneminde öğretilmeli ve alışkanlık haline gelmelidir. Çevreyi temiz tutmak, çöpleri çöp kutusuna atmak, ortak alanların özellikle de tuvaletlerin kullanımı gibi konularda da çocuklar bilgilendirmelidir.
Psikoterapist Şamil Saribaş
